4 vragen aan Tom Buijtendorp over ‘Caesar in de Lage Landen’

Romeinenweek

Speciaal voor de Romeinenweek spraken we met Tom Buijtendorp over zijn boek Caesar in de Lage Landen. Deze week staat volledig in teken van de Romeinen. Het thema van de online Romeinenweek is dit jaar archeologie.

Het boek en e-book van Caesar in de Lage Landen is beschikbaar in de (online) boekhandel.

Wat is nog steeds de meest verrassende ontdekking uit Caesar in de Lage Landen?

Er zijn er meerdere, maar ik hoor van veel lezers terug dat ze het vooral verassend vonden om met het boek in de hand in Nederland en België kunnen beleven hoe Caesar ook hier volop heeft gevochten. Het zijn vaak ook prachtige plekken en je kunt in een aantal lokale musea de objecten zien.

Welke bewijzen zijn er dat Caesar daadwerkelijk in de Lage Landen is geweest?

Er is nergens een bordje gevonden met het opschrift ‘Caesar was hier’. Het gaat daarom om een opeenstapeling van aanwijzingen. Het hielp me dat enkele jaren terug voor het eerst is bewezen dat de troepen van Caesar in Duitsland bij de Rijn waren, waarna ook de plek is gevonden waar hij in Engeland aan land is gegaan. Hij trok met zijn leger in korte tijd van die ene naar de andere plek, wat eigenlijk alleen maar mogelijk is via een soort natuurlijke snelweg die via Maastricht dwars door België naar de kust liep. En dat paste weer bij andere aanwijzingen. Dat is razend interessant omdat het aangeeft dat Caesar in onze regio onder meer zijn zwaarste nederlagen heeft geleden, wat ik in het boek tot leven breng met bijvoorbeeld de recent gevonden goudstukken die in grote haast zijn geslagen. Met dat soort details komt het opeens heel dichtbij.

Hoe is de reconstructie van Caesars uiterlijk, zoals te zien in het Rijksmuseum van Oudheden, tot stand gekomen?

Het blijkt dat de beroemde Romeinse beelden van Caesar ons lange tijd op het verkeerde been hebben gezet waardoor ook bijvoorbeeld in films een bepaald heroïsch portret van hem is ontstaan. In Leiden is ook zo’n Romeins portret te zien met als bijzonderheid dat het niet is gerestaureerd en in Nederland tevoorschijn is gekomen, namelijk bij Nijmegen. In Leiden hebben ze een tweede portret van waarschijnlijk een rijke Romein uit wat nu Turkije is. Die liet zich zoals gebruikelijk als Caesar afbeelden, inclusief zijn echte kalige kapsel waarover Romeinse soldaten al grappen maakten. Door de twee Leidse beelden te vergelijken, kwam ik op het idee dat na de dood van Caesar zijn portretten als het ware van een pruik zijn voorzien waardoor hij meer leek op zijn opvolger Augustus die graag de indruk wilde wekken dat hij verwant was met Caesar. Alleen in Italië is nog één origineel portret van Caesar bewaard van voor zijn dood met hetzelfde kapsel als het Turkse beeld. Via een chirurg in Nijmegen kon ik vervolgens vaststellen dat daarop een medische afwijking is te zien die een kunstenaar zelf niet bedacht kon hebben, zodat we nu weten dat we daarmee een realistisch portret hebben. Daarom hebben we die minder bekende buste op de omslag van het boek gezet. Op die basis is een soort wassenbeeld gereconstrueerd en in Leiden te zien.

Er verschijnt volgend jaar een nieuw boek van uw hand. Kunt u alvast een tipje van de sluier oplichten over waar het boek over gaat?

In een eerder boek beschreef ik de vergeten crisis van het jaar 117 toen het Romeinse rijk wankelde, met als bijzonderheid dat de twee keizers die toen na elkaar regeerde beide in de Lage Landen waren zodat je ook daar dicht bij huis veel uit die tijd kunt bekijken. In het nieuwe boek beschrijf ik de bloeiperiode na die tijd met enerzijds nieuwe inzichten, en anderzijds ook weer een keur aan plaatsen waar je dat kunt bekijken, waarvan een deel nog weinig bekend is. Het wordt weer een voorbeeld dat de oudheid veel dichter bij huis is dan we vaak denken.